W tym artykule:
4 min.
14/09/2021
Ubrania są nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Nawet jeżeli ktoś nie interesuje się trendami popularyzowanymi przez projektantów, to i tak nieświadomie wybiera rzeczy, które powstały pod ich wpływem. Natomiast na modę, którą lansują designerzy ogromny wpływ ma sytuacja polityczna i społeczna. Z tego powodu obecne realia dają nam zupełnie inne możliwości, niż ludziom żyjącym w czasach PRL-u. Nie oznacza to jednak, że Polska Rzeczpospolita Ludowa była zupełnie pozbawiona projektantów, mody i ciekawego designu, który w niektórych przypadkach przetrwał próbę czasu i może aktualnie budzić jeszcze większe emocje, niż kiedy po raz pierwszy trafił na wybieg lub sklepowy wieszak albo półkę.
Moda w czasach PRL funkcjonowała na innych zasadach niż obecnie, ale nie oznacza to, że w Polsce brakowało uzdolnionych projektantów, którzy lansowali trendy na miarę Zachodu.
Czasy PRL a moda – jak powstawały kolekcje w tamtym latach?
Moda w czasach PRL (1952–1989) nie była wolna i skupiona na treściach, jakie chcieli wyrazić projektanci. Kiedy komuniści przejęli władzę w Polsce, to przedstawiciele środowiska artystycznego dostali konkretny komunikat. “Mieli poddać się wymogom słynnego hasła, którego autorstwo przypisywano samemu Stalinowi, że jedyny słuszny kierunek w sztuce powinien być socjalistyczny w treści i narodowy w formie” – czytamy w książce poświęconej polskim projektantom XX wieku zatytułowanej “Rzeczy niepospolite”. Dotyczyło to wszystkich reprezentantów świata artystycznego, projektantów mody również, choć w przypadku wzornictwa i sztuki użytkowej to pojęcie jest dużo bardziej niejasne niż dla literatury czy architektury.
Nad projektami czuwała jednostka państwowa – Instytu Wzornictwa Przemysłowego, który podlegał Ministerstwu Przemysłu Lekkiego. To jednak budziło ogrom sprzeciwu i sprawiało, że fala frustracji społecznych narastała. Z tego powodu w 1956 roku zmieniono podejście. Nowy zadaniem instytucji stało się już nie tylko pilnowanie projektów, ale również dbałość o polepszenie warunków życia społeczeństwa, w czym miał pomóc właśnie nowy design. W PRL powstało wiele domów mody, które choć podlegały władzy, to miały kreatywnych projektantów, a nawet czerpały inspiracje z Zachodu. Wśród nich były takie marki jak: Moda Polska, Telimena, Hoffland, Dana czy Leda. Na liście projektantów mody z czasów PRL byli m.in.: Jadwiga Grabowska, Jerzy Antkowiak, Barbara Hoff i Grażyna Hase.
Dekady w modzie z czasów PRL – jakie ubrania noszono w tamtych latach?
Kolejne dekady przynosiły nowe spojrzenie na modę nie tylko światową, ale również tę osadzoną w realiach PRL-u. Projektanci, którym udawało się wyjechać na Zachód przywozili z podróży inspiracje z pokazów Coco Chanel czy Christiana Diora. O tym jak bliskie były kontakty mody polskiej i francuskiej świadczą podjęte współprace. W 1965 roku w Warszawie odbył się nawet pokaz Diora. W salonach Mody Polskiej można było natomiast kupić produkty opatrzone charakterystycznymi inicjałami C.D.
Ubrania z PRL noszone w latach 50. – moda dekady
Moda powojenna praktycznie nie istniała, bo zniszczony naród zajmował się odbudową kraju, a nie zakupem nowych ubrań. Ratunkiem dla osób, które straciły dobytek, były paczki przysyłane z zagranicy. Moda ta jednak była przede wszystkim użytkowa. Ludzie nie stroili się, a raczej patrzyli na ubrania i dodatki przez pryzmat ich wygody. Powściągliwa kolorystyka, minimalistyczne fasony i ujednolicone schematy sprawiały, że trendy nie funkcjonowały. Zamiast nich były stroje, w których trzeba było przeczekać najgorsze czasy.
Zmiany zaczęły pojawiać się dopiero w latach 50. Wtedy moda PRL zaczęła nabierać kolorów. Kobiety, które miały dostęp do Zachodnich żurnali chciały się nosić jak modelki Diora, Chanel i innych domów mody. Pozostałe, które nie miały takich możliwości, wciąż stawiały na skromność i prostotę, ale taką, która zaczynała nadawać im wyrazu. Zaczęły pojawiać się wzory. Kobiety, które nie mogły sobie pozwolić na zakup nowej garderoby, często samodzielnie szyły nowe ubrania lub przerabiały stare, żeby je uwspółcześnić. Trendem, który w modzie lat 50. pojawił się także w Polsce, był jeans.
Moda damska i męska w latach 60. – jak ubierali się mężczyźni i kobiety?
Moda lat 60. niewiele czerpie z poprzedniej dekady. W tym okresie widać sporą zmianę w podejściu do ubioru zarówno męskiego, jak i damskiego. Następuje przełom. Po raz pierwszy od wojny ludzie tak masowo zaczynają interesować się tym, co noszą. Widać coraz większy wpływ mody zachodniej i większą odwagę w doborze ubrań i dodatków. Na miejsce stonowanych kolorystycznie i bardzo powściągliwych fasonów zaczyna wkraczać coś nowego. Ludzie już nie chcą patrzeć na swoje ubrania przez pryzmat wygodny i ich praktycznego zastosowania. Chcą czerpać z mody radość.
Rewolucja w latach 60. dotyczyła garderoby męskiej i damskiej. Moda PRL tamtej dekady, choć była ograniczona wpływami partyjnymi, to miała nowe możliwości dzięki zasadom zmienionym w 1956 roku. Na ich mocy design miał pozwalać ludziom na poprawę warunków życiowych. Mężczyźni zaczęli rezygnować z obszernych garniturów na rzecz tych bardziej dopasowanych. Zwężone zostały nawet krawaty. Tak zwany śledź stał się bardzo popularnym dodatkiem. W garderobie damskiej także zaszły zmiany. Kobieca moda PRL tej dekady to przede wszystkim odważne mini spódniczki, sukienki z plisowanymi spódnicami, garsonki na wzór tej lansowanej przez Coco Chanel, a także dość nietypowe na tamte czasy tenisówki.
Moda PRL w latach 70. – styl dekady
Lata 60. nakreśliły zupełnie nowe spojrzenie na polską modę okresu PRL. Dekadę później wcale nie jest gorzej. Pomimo że Polacy dostali już odważne nowości jak spódniczki w wersji mini, to wszystko wskazywało na to, że nie czuli się nasyceni i chcieli więcej. Dla projektantów mody była to świetna okazja do eksperymentowania z innymi trendami, które przyjęły się na Zachodzie. Lata 70. w modzie to dość odważna i barwna dekada, w której łączą się różne style. Widać to także w Polsce. Tu główny trend skupia się wokół inspiracji modą hippie.
Mężczyźni i kobiety zaczynają zmieniać swój wizerunek już nie tylko za sprawą nowych ubrań. Najpierw sięgają po nowe fryzury – długie rozpuszczone włosy. Podobieństwa w trendach dla obu płci dotyczą także fasonu spodni. Lata 70. to era dzwonów. Modele z rozkloszowanymi nogawkami nosili wtedy niemal wszyscy. Wpływ hipisowskiej mody widać także w innych częściach garderoby przede wszystkim za sprawą wzorów i kolorów. Ta dekada sprawiła, że wycinek mody PRL-u był bardzo żywy, pstrokaty i optymistyczny, choć do prawdziwych zmian i wolności jeszcze daleka droga.
Ubrania z PRL w latach 80. – ubiór damski i męski
Po barwnych i szalonych latach 70. nadeszła kolejna dekada. Po raz kolejny szykowała się rewolucja, ale już nie na wybiegach. Okres stanu wojennego, niepokoje społeczne i niepewna sytuacja nie sprzyjały rozwojowi nowych trendów. Moda PRL w latach 80. musiała wyhamować. Po dekadach jej stałego rozwoju, coraz bardziej odważnych modelach i gonieniu za Zachodem przyszła pora, żeby znów poczuć się jak w okresie powojennym. Dobrą opcją był zatem powrót do maszyny do szycia lub do drutów do dziergania. Na jakiś czas moda znów była mniej istotnym elementem życia Polaków.
Sytuacja społeczno-polityczna nie mogła jednak całkowicie wyeliminować funkcjonowania mody lat 80. w Polsce. Pomimo że już nie w tak dużym stopniu to dalej było widać wpływ Zachodu. Stylizacje z lat 80. przyjęły kilka zagranicznych trendów. Wśród nich był chociażby model odwróconego trójkąta – bluzki poszerzające ramiona i spodnie podkreślające talię. Ten trend był numerem jeden w latach 80. jeżeli chodzi o ubiór damski. Bluzki i spodnie to jednak nie wszystko. W modzie lat 80. były też sukienki i spódnice. Spadek zainteresowania nowymi ubraniami był widoczny także w szafach mężczyzn. Moda męska lat 80. to przede wszystkim skórzane kurtki i swobodne fasony oversize.
Pomimo że Polska Rzeczpospolita Ludowa ograniczała wolność twórczą, to jednak ten czas wiąże się z wieloma wyjątkowymi wydarzenia w historii polskiego wzornictwa. Jaskółka Mody Polskiej, którą w tym okresie zaprojektował Jerzy Treutler, na zawsze stała się symbolem.
Ikona wpisu: KEYSTONE France / Gamma-Rapho via Getty Images
Sprawdź w sklepie
